Tire ve çevresindeki antik yerleşimler

TİRE ve çevresindeki antik yerleşimler, kalıntılar: Bugün Tire ilçesinin kapladığı alan Lydia bölgesine ait antikçağın önemli bir güzergahını içermektedir. Efes ile Sardes arasındaki yol bu topraklardan geçmekteydi.
Tire merkezdeki Doğanbey, Karakadı Mecdettin (Avlu revakında),Mehmetbey camilerinde kullanılmış olan devşirme sütun başlıkları ile Doğanbey'de antik yapılarda toplanmış olan kesme taş ve iri mermer parçalarının varlığı,ilçenin merkezinde görülebilen unsurlardır.
BOUKOLİON
THYEİRA
ALMOURA
APATEİRA
DİDEİPHYTA
ALKEANA(PALKEA,ALKEA)
KAİRA(KAİRE)
SALİNDA
SAUENDA
TEİRA KATOİKİA
BARETTA
KOTHEİRA
PENTAKOMA
Bunlar az da olsa antik kaynakların bahsettiği ve epigrafik malzemeler yoluyla haklarında az bilgiye sahip olduğumuz küçük yerleşimlerin bugün ilçe sınırları içersinde kalan örnekleridir.
BOUKOLİON'un yeri Tire civarında Ali Paşa çiftliğinde olduğu düşünülmektedir. THYAİRA veya THYEİRA şeklindeki yerleşim adının bugünkü TİRE'nin antik adı olduğu ileri sürülmektedir. ALMOURA Kaistros vadisinde, Tire'nin kuzeybatısında Eskioba köyündedir. Ve ilginç kalıntıları olan bir Lydia kentidir. APATEİRA adlı yerleşimin , Mesogis'in(Aydın Dağları)kuzey eteğinde olduğu Zgusta tarafından belirtilmiştir.DİDEİPHYTA'nın,Tire Kireli'de bir yazıtta adı geçmektedir.KAİRA 'nın Tire'nin doğusunda, ALKEA/ALKEANA ise Kürdeli köyüne lokalize edilmiştir.
Tire civarında yer aldığı düşünülen yerleşim ise SALİNDA 'dır.Tire'nin doğusunda Yiğenli Köyü camii duvarında kullanılmış olan bir yazıt ile varlığı bilinmekte olan SAUENDA'nın yeri yazıtın buluntu bölgesi olarak belirtilmiştir. Yiğenli köyü Tire ile Ödemiş arasında, Tire'ye 16 km. uzaklığındadır. Antik bir yerleşimin bulunduğu tepenin yamacına kurulan köy 140 haneli ve 680 nüfusludur.Yiğenli köyü Camii'nin yapımında antik devşirme malzemeler kullanılmıştır. Bu malzemeler arasında yukarıda sözü edilen yazıt da vardır. Yine Tire civarına lokalize edilen bir diğer yer ise TEİRA'dır.PENTAKOMA'nın adı ise Tire'nin doğusunda Peşrefli köyünde bulunan bir mezar yazıtında geçmektedir. Ancak bununbir yerleşim yeri adı mı yoksa yazıtta adı geçen diğer beş köyün oluşturduğu bir birlik mi olduğu kesin değildir. METROPOLİS ve MAGNESİA arasında yer aldığı düşünülen BARETTA ve Tire'nin doğusunde yer alan Peşrefli köyünde bulunan bir mezar yazıtında adı geçen KOTHEİRA ise küçük yerleşimlerdir.
Adları bilinen bu küçük yerleşimlerin dışında; Büyükkale, Hasançavuşlar, Ayaklıkırı, Yeniçiftlik,Eskioba (DARMARA), Çayırlı, Hisarlık, Uzgur, Doyranlı, Işıklı, Kahrat, Gökçen,Turgutlu ve Çobanköy köylerinde bulunmuş Hellenistik ve özellikle Roma dönemine ait seramikler, Roma dönemi camları bugün Tire müzesinde korunmaktadır. Tire ile Selçuk arasında bir dağ köyü olan Hisarlık Köyü'nün bulunduğu alan da eski bir yerleşim yeridir.Köyün yakınındaki tepede köylülerin asar dediği bir antik yerleşim vardır
Özellikle sayın Binnur GÜRLER'in yazısının bütününü tüm arkeoloji ve sanat tarihi meraklılarına öneririz.Bilge UMAR'ın LYDİA kitabı ise bölgeyi en güzel anlatan yapıtlardan.A yrıca Prof.Dr.RECEP MERİÇ'in yörede çok önemli araştırmaları vardır. Kültür Bakanlığının Araştırma Sonuçları ve Kazı Raporlarından bu makaleleri bulabiliriz...
Kaynaklar:
Türk Arkeoloji ve Etnoğrafya dergisi,2004 sayı:4 Tire'nin bazı köylerinden Roma dönemi Seramikleri BİNNUR GÜRLER
LYDİA:BİLGE UMAR-iİnkilap yay.