İzmir'in Namazgâh semtinde bulunan agora, Roma Döneminden (M.S. 2. yüzyıl) kalma ve Hippodamos/Izgara şehir planına göre merkeze yakın yerde üç kat halinde inşa edilmiştir. İzmir agorası Ionia agoralarının en büyük ve en iyi korunmuş olanlarından.
Bayraklı Tepekule'deki Palaia Smyrna'dan sonra, İkinci Smyrna, Makedonyalı Büyük İskender tarafından M.Ö. 333'de Pagos/Kadifekale’de kurulmuş.
1932-1941 yılları arasında Rudolf Naumann, Prof. F. Miltner ve İzmir Efes müzeleri müdürü Selahattin Kantar tarafından yapılan ilk dönem kazılarla büyük bir bölümü ortaya çıkarılmış. İzmir agorasının, dikdörtgen formda, ortada geniş (120 x 180 m) bir avlu etrafında sütun ve kemerler üzerine inşa edilmiş üç katlı ve önünde merdiveni olan bileşik bir yapı.
Agorada son dönem kazıları 5 Ağustos 1996 tarihinde başlatılmış.
Agora'nın güneydoğu yönünde, 1980'li yıllarda yanan Misak-ı Milli İlkokulu'nun ihata duvarı yıkılıp 2835 m²lik bu alanın agoraya katılmasıyla agoranın alanı 16590 m²ye çıkmış. İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin sponsorluğunda devam eden agora çalışmaları; agora meydanı, kuzey kapısı bazilika altı, batı yapısı (stoa), antik çarşı olmak üzere beş yerde kazı, restorasyon, arkeolojik temizlik ve çevre düzenlemesi şeklinde sürdürülmekte.
Kuzey Kapısında bulunan Tanrıça Vesta kabartmasının ilk dönem kazılarda çıkarılan Zeus sunağı kabartmalarının devamı olduğu anlaşılmış. Tanrı Hermes, Dionysos, Eros, Herakles heykelinin yanı sıra pek çok erkek-kadın-hayvan heykeli, büst, rölyef, figürin vb. mermer, taş, kemik, cam, maden ve pişmiş topraktan eserler ve mimari ögler, arşitravlar, lentolar ele ortaya çıkarılmış.
İzmir bir devlet agorası.-165 m. genişliğinde ve 200 m. uzunluğunda olan Agora’nın üç tarafında üstü örtülü, sütunlu, çok amaçlı Stoalarla onun kuzeyinde bulunan bir bazilikası var.
İzmir Agora’sında M.S. 150 tarihlerinde inşa edilen Zeus Sunağı’na ait kabartmada tanrılardan oluşan bir sahnenin ortasında Demeter ile Poseidon’ un eski Anadolu kültüründeki Luvi-Hitit geleneğine uygun olarak ( erkek sağda, kadın solda ) yan yana yer almakta. Prof. Dr. Ekrem Akurgala'a göre Smyrna'lı Heykelci, Agora’da toprağın, karanın, bereketin tanrısı Demeter’in yamacına denizlerin tanrısı Poseidon’u yerleştirirlerken“Biz hem karaların hem de denizlerin hakimiyiz” demek istemişlerdi. Bugün bu gösterişli ve anlamlı heykeller Arkeoloji müzesinde sergilenmekte. Agora ve yükseğinde kalan Pagos /Kadifekalesi/Kaydefakalası. Önündeki yamaçta gecekondularla kuşatılan ve ayağa kaldırılmayı bekleyen antik tiyatro. Eşrefpaşa'da Altın Yol/Roma Yolu. Kente kazandırılması gereken 4 önemli arkeolojik mimari öge. Bu tarihsel aksı yetkin bir proje ile bağlayıp İzmir Arkeolojisine kazandırmak için zaman geldi de geçiyor bile...
