Akhisar ve Thyateira antik kenti:Akhisar şehir merkezi Batı Anadolu'da Ege Denizi kıyısından yaklaşık 50 km. içeride, İzmir'in 80 km. Kuzey-Doğusunda ve başkent Ankara'nın 485 km. Batısında kendi adıyla anılan ovanın ortasında yer alır. Şehir, Türkiye'nin en önemli limanları olan İzmir ve İstanbul'a demiryolu ve karayoluyla doğrudan bağlıdır.
Akhisar şehri, Kuzey-Güney doğrultusunda uzanan 2400 km2'lik geniş ve verimli bir ovanın ortasında yer almaktadır. Deniz seviyesinden yüksekliği genellikle 60 ila 100 m. arasında değişen bu ovaya Akhisar Ovası denir. Akhisar ilçe arazileri Kuzey, Kuzey-Doğu yönünde tepeler ve dağlık alanlarla kaplıdır. Doğudaki Görenez Dağı Yaylatepe Zirvesi 1295 m.'lik rakımıyla Akhisar topraklarının en yüksek noktasıdır.
Akhisar Ovası Kuzeyde Kadıdağ, Batıda Yatağan Tepesi ve Yunt Dağı ile sınırlanır. Arazi yapısı genellikle alüvyondur. Gürdük ve Kum çaylarının doğal olarak suladığı verimli bir arazidir. Akhisar Ovası tamamen düz olmayıp, tatlı eğimleri olan hafif engebelerle kaplıdır. Bu eğimlerde tütün tarlaları, zeytinlikler, çam ormanları bulunur. Akhisar'da 141500 hektar orman alanı bulunmaktadır. Tarıma elverişli alan yaklaşık 100000 hektar kadardır. Şehrin hemen Güney-Batısında yeralan 400 m. yüksekliğindeki Karahöyük Dağı, geniş Akhisar Ovası ve şehir merkezinin panoramik bir şekilde izlenebildiği bir yerdir.
LİDYA, PERS VE HELENİSTİK ÇAĞLAR
Prof. Dr. Bilge Umar Lydia adlı yapıtında Thyateira ismiyle ilgili şöyle diyor; "Hellenleşme döneminde Thyateira biçimirde kullanılmış adın aslının, Lydia dilinden Tuwateira yani (A)tu-uwa-te-ira, Atys tapınağının yüce kamı olduğunu sanıyorum.
Thyateira antik Lidya Devletinin Kuzeydeki en önemli kentiydi. Paranın Lidya'lılar tarafından icat edildiği düşünülürse, Akhisar yeryüzünde paranın ilk kez kullanıldığı şehirlerden biridir denebilir. Thyateira'da bulunan Lidya sikkeleri genellikle çift yüzlü balta ve anatanrıça Kybele'yi tasvir eder. Kybele'ye verilen önem Lidya'daki anaerkil toplum yapısını da ortaya koymaktadır.
Bulunan bazı kalıntılar Hitit egemenliğinde geçen bir dönem bulunabileceğini akla getirmektedir. MÖ 500 civarında Pers işgaline uğrayan Thyateira, daha sonra MÖ 300 civarında Büyük İskender tarafından fethedilerek Makedonya egemenliğine girmiştir. Bu yıllar, Batı Anadolu'da Helenistik devrin başladığı dönemdir. Sonraki yıllarda MÖ 80'de başlayan Roma Devrine kadar Thyateira sırasıyla Seleucid'lerin ve Bergama Krallığı'nın egemenliklerine girmiştir.
ROMA DEVRİ
Manisa İli, Akhisar ilçe merkezi sınırları içinde olan Thyateira antik kenti, bugün modern yerleşmenin altında kalmıştır. Modern kentin merkezinde bulunan ve Tepe Mezarlığı olarak isimlendirilen alanda, 1968-1971 yılları arasında gerçekleştirilen kazılarda; 2-4.yüzyıl arasına tarihlenen bir portiko ile 5-6.yüzyıla tarihlenen absidal planlı bir yapının kalıntıları ortaya çıkarılmıştır. Portico, Roma İmparatorluk Döneminde, Batı Anadolu'nun birçok kentinde inşa edilmiş olan sütunlu caddelerdendir. Apsisli yapının ise dinsel işlevi olmayan bir bazilika olduğu düşünülmektedir. Akhisar ilçesinin merkezinde bulunan Tepe Mezarlığı'nda Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğünce 1969, 1970 ve 1971 yıllarında kazılar yaptırılmıştır. Bu, şu ana kadar kent ve çevresinde yapılan tek bilimsel kazıdır. Ancak 1968 yılında da arkeolog E. Ataçeri ve Manisa Müzesi eski Müdürü K. Z. Polatkan'ın katkıları ile kazılar yapılmıştır Akhisar Tepe Mezarlığından çıkarılan sikke ve yazıtların incelenmesinde N. Okay, C. Artuk ve L.Tuğrul görev almıştır. 1974 ve 1975 yıllarında da Rustem Duyuran bu kazılara devam etmişti
Thyateira MÖ 80 yıllarında Roma İmparatorluğu sınırları içine dahil olmuştur. Büyük Roma İmparatoru Sezar'ın MÖ 48 yılında Thyateira'ya geldiği bilinmektedir. Roma İmparatorluğu devrinde Thyateira önemini hiç kaybetmemiştir. MÖ 20 yıllarında gerçekleşen büyük bir depremden sonra Thyateira'dan bir heyet Roma'ya giderek Batı Anadoluda yıkılan şehirler için Roma Senatosundan yardım talep etmiştir.
Roma İmparatoru Caracalla MS 214 yılında Thyateira'ya gelmiş ve şehri yargı yetkisine sahip bir bölgesel idari merkez (conventus) olarak ilan etmiştir. Caracalla şehirde birkaç ay kalmış ve halk tarafından çok sevilmiştir. Thyateira halkı daha sonra imparator anısına sikkeler basarak, iyiliği karşılıksız bırakmamıştır. Thyateira Roma devrinde en parlak devrini yaşamış, 3 tiyatrolu büyük bir metropol haline gelmiştir.
Thyateira antik kentinin günümüze kalan kalıntıları,tepe mezarlığı denilen bölümündedir.
Kent merkezinde bulunan bu tepe mezarlığı bir höyüktür.1962 yılında Yusuf BOYSAL yönetiminde ;1968-1971 de de Rüstem DUYURAN yönetiminde kazı çalışması yürütüldü.Kentin sütunlu ana caddesinden bir bölüm,Roma dönemi kalıntılarıyla,ortaya çıkarıldı.
KAYNAKLAR:
LYDİA-Prof. Dr. Bilge UMAR -İnkilap yayınları
Anadolunun tarihi coğrafyası-Prof. Dr. Veli SEVİN- Türk Tarih Kurumu Yayınları
