İzmir Çanakkale yolunda Menemen'den sonra görkemli DUMANLI
DAĞ (Antik SARDENE) ve yanından kıvrılan GEDİZ Nehri(Antik HERMOS, KADYS) geçer. Gediz köprüsüne yaklaşırken Buruncuk Köyündeki LARİSSA solunuzda kalır. Gediz Köprüsüne doğru yanaşınız, sağınıza kuzeye doğru bakınız. Orada birkaç km. ilerde Yanık Köy'ü göreceksiniz. Köyün hemen arka kısmında, Antik Sardene Dağının yavrusu gibi görünen bir tepecik vardır. Tepenin üzerinde yalçın kayalıklar tüm görkemiyle Menemen (Antik Maieomanieia) Ovasına bakar. İşte Neon Teikhos' un yeri burasıydı.
Neon Teikhos Yeni Kale, Yeni Duvar, Yeni Sur anlamlarına gelmekte. Ceneviz Kalesi de denmekte. Köyden ilkçağ kentçiğinin kendi yolunu izleyerek, tepeye tırmanırken, yolun yarısına yakın bir yerde, düzgün dış yüzeyi çeşitkenar formlu taşlardan, harçsız örülmüş, güzel ilkçağ duvarlarından, günümüze oldukça iyi durumda gelmiş bazı bölümler göreceksiniz Tepenin Yanık Köy'e bakan yamacından gelirken toprak bol keramik kırıklarıyla doludur. Neon Teikhos'da M.Ö 6. yüzyıldan, Hellenistik , Roma, Bizans ve hatta Erken Osmanlı dönemine ait çanak çömlek kırıklarıyla karşılaşırız.
Herodotos'un andığı 12 Aiol Kenti arasında ismi geçer. Amasya'lı Strabon da Geographica'sında değinmiştir. Kent Roma döneminde de yoğun iskan görmüşse de bu dönemle ilgili kayıtlarda adı geçmemekte. Hellenistik dönemde Pergamon Krallığının egemenliği altına girmiş olan kentin bastığı bakır sikkelerin ön yüzlerinde Athena başı, arka yüzlerinde ise baykuş motifi vardır. Bizans Döneminde kent ARKHANGELOS (BAŞ MELEK) ismiyle karşımıza çıkmakta. Resmi kazıların başlamadığı Neon Teikhos'da toprak altında ortaya çıkarılmayı bekleyen önemli kalıntılar bulunmaktadır. Köye bakan yamaçlarda, çoğunlukla teras duvarlarına ait, özenli bir işçilikle yapılmış çok kenarlı duvar parçaları görülmektedir. Yerleşmenin birçok yerinde yer yer karşımıza çıkan sur duvarı parçaları, kentin değişik dönemlerde ilavelerle güçlendirilmiş bir savunma sistemi ile çevrilmiş olduğunu işaret etmektedir. Örneğin çok kenarlı, poligonal taş duvarlar en geç m.ö 4.yüzyılda Pers egemenliği döneminde inşa edilmiş olmalıdır. Akropolisi oluşturan yuvarlak formlu yalçın kayalığın çevresi de tahkim edilmiştir. Özellikle kuzey yamaçta üst üste görülen ve değişik dönemlerde eklenmiş sur duvarları arasında en dikkati çekenler, kare ve dikdörtgen taşlardan inşa edilmiş eğimli rampa duvarlarıdır. Aşağıdaki fotoğraflarda bu duvarları da görebilirsiniz. Bu duvarlar muhtemelen Hellenistik dönemde(m.ö 3. ve 2. yüzyıllarda) inşa edilmiş olmalıdırlar. Ayrıca, kayalığın savunma boşluklarını kapatan yer yer korunmuş harçlı sur duvarları ise yerleşmenin Ortaçağın Bizans ve Erken Türk Dönemlerini temsil ederler. Sur duvarlarının dışındaki düzlükte, toprak üzerinde görülen bir zeytinyağ atölyesine ait pres ve değirmen taşları, Roma dönemine aittir ve bu atölye o dönemde Antik Sardene/Dumanlı Dağ yamaçlarının zeytin ağaçlarıyla kaplı olduğunu göstermektedir.
NEON TEİKHOS ile ilgili alıntı yaptığım, yararlandığım kaynaklar:
İlk İskanlardan Yunan işgaline kadar MENEMEN ya da TARHANİYAT TARİHİ : Prof.Dr. ERSİN DOĞER-Sergi Yayınevi-Mart 1998
AİOLİS: Prof. Dr. BİLGE UMAR: İnkilap yayınları
Bazı önemli fotograflarını misafir ettiğim, Değerli Ege'li Mimar, Restoratör TAMER PAKBEN'e çok teşekkür ederim.
