Erkmen Senan
KUŞKAYASI ANITI:
Amasra yakınlarında Halkın Kuşkayası adıyla andığı ilkçağlardan kalma muhteşem bir kaya kabartması var.
Gerede -Bartın -Amasra eski dağ yolu üzerinde ve Amasra'ya 4 km uzaklıkta olup yaklaşık 5m. genişlikte,kayaların traşlanmasıyla açılan tarihsel yolun son dinlenme noktasında. Roma döneminde, Bartın-Amasra arasındaki Askersuyu denilen geçidin üzerinde İmparator Cladius döneminde MS.I.yüzyılda Gaius Lilius Aguilla tarafından kayadan yontma bir anıt olarak yapılmış.. Kemerli niş içerisindeki bu anıt 1.80 m. boyunda. Anıtın bulunduğu yer geçidin en dar yeri olup, aynı zamanda burası Karadeniz'e yönelik.
Bu anıtın üzerindeki kitabeden başka imparator heykeli ve ordu kartalı (legion) bulunmakta. Bunlardan imparatorun başı ile ordu kartalı kaybolmuş, günümüze yalnızca heykelin gövdesi ile kitabesi gelebilmiş. Buna benzer bir anıtın kalıntıları Amasra'ya hakim olan Sayvan Kaya'da görülmekte. Roma İmparatorluğu zamanında Tiberius Claudius Cermanicus (M.S 41-54) zamanında, Doğu Eyaletleri İnşaat Ordusu (Legion) Komutanlığı yaptıktan sonra kaydı hayat şartıyla Bithynia Valiliğine atanan Gaius Julius Aquilla tarafından yaptırılmış karayolu dinlenme yeri ve anıtı.
Krateria-Amastris ara yolunun son dinlenme noktasında, Amasra'ya 4 km. mesafede, yapıldığı zaman muhtemelen bir de anıtsalçeşmeyi kapsıyordu. Fakat sonradan bu çeşme yıkıldı ve suyu biraz aşağıda, halen Askersuyu diye bilinen yerde uzun zaman bir pınar olarak kullanılırdı.Anıt manzumesi şimdiki durumda, çok muntazam kaya dilimleri üzerine işlenmiş birbirini tamamlayan iki kitabeyi, bir insan figürü ile bir kartal figürü içeren "orta kabartma" tekniğiyle oyulmuş bir kompozisyon, oturma sedirlerini ve bir kaç kaya nişini kapsamaktadır. Tüm bunlar, yekpare kayaya oyulmuş, yol kalıntısı boyunca sıralanmış. 260 140 cm boyutunda ve 50 cm derinliğinde kemerli bir nişin içinde kalan normal bir insan büyüklüğündeki başsız kabartmanın İmparator Claudius'a mı, yolu yaptıran Aquilla'ya mı ait olduğu bilinmiyor. Toğa giyimli vücut, hareketsiz işlenmiştir. Ayaklar da kopmuş vaziyette.. Bu nişin sağında Toskan üslubunda kalın oyma bir sütunun başlığına bir kartal oyulmuş.. Bu Legionların sınırsız gücünü temsil etmekte. Bir İnsan büyüklüğündeki başı kopuk kartalın sütun kaidesi 200cm yüksekliğinde 55cm çapındadır ve niş kaidesiyle aynı nizamda dört köşe bir tabana bağlıdır.
Kitabelerden ilki, insan figürünü çerçeveleyen nişin üstündeki levhada, diğeri ise kabartmalardan uzakta ve batıda. Her iki yazı birbirini tamamlamaktadır.
Devletlerarası barışın ve dostluğun anısına,İmparator Cermanicusun yüceliği için;
Daha önce,İmparator Augustus tarafından ömür boyu Strategos ve iki defa da Legion komutanı atanan; Senatoda ise Consül Gabinius Secundus ile Consül Taurus Statiliusun, kendisine bir ödül verilmesi konusundaki önerileri üzerine Devlet Hazinesinden gereken izni ve ödeneği alan Gaius Julıus Aquilla, dağı yardı ve bu dinlenme yerini kendi özel ödeneği ile yaptırdı.
Kuşkayası'ndaki kitabelerden teki 1882'de G.Hirschfeld tarafından okunmuştur.Kuşkayası, Anadolu'da başka örneği bulunmayan biricik yol anıtıdır. Eni 5 metreyi bulan Roma kaya yolunun son izleri de bu anıtın önünde,yüzyıllarca kullanılmaktan hasıl olan aşınmışlığı ile görülebilmekte.
Kaynaklar:
Skylife dergisi-Necdet Sakaoğlu
Amasra net
Cografya.com
avgg,sitemynet.com(Paphlagonıa gezisi araştırmaları)
Paphlagonia araştırma notları
Paphlagonia-Prof.Dr.Bilge UMAR-İnkilap yayınları
Anadolu kültürünün en doyumsuz,en estetik ve mutlaka görülmesi gereken yapıtlarındandır..
