Bir Aiol Antik Kenti:Pitane/Çandarlı

ÇANDARLI KALESİ ve ÇEVRESİ, Eski bir fotograf,

Çandarlı Kalesi içi 

 Kıyıdaki sur kalıntılarının eski bir fotografı, bu sur taşları hala duruyor, aşağıdaki fotograflarda izlenebilir.

 Roma döneminden bir dehliz, bir evin içinde

Pitane/Çandarlı'da ilk yüzeysel arkeolojik araştırmaları 1910-1911 yıllarında Bergama kazılarında görevli olan A.CONZE ve W.DORPFELD yapmışlardır.Adal mahallesi dediğimiz yarımadanın dil kesiminde bir bağda portakal renkli,perdahlı,mühürlü Sicilya keramiği (Terra Sigilate)türüne rastlamışlardır.
Ayrıca İstanbul müzeler müdürü,Ressam ,arkeolog Osman Hamdi Bey tarafından yapılan kazılarda birçok arkaik monokrom(Tek renkli,çok tonlu) keramiklere,çanak çömleklere ve yortan tipi kaplara rastlanmıştır.Bu buluntularla burada m.ö 2.binde burada bir yerleşme olduğu kanıtlanmıştır.
Bu araştırmalar sonucunda Pitane'nin yapılan planından anlaşıldığı üzere bugün Adal mahallesi diye anılan yarımadanın etrafı surlarla çevrili olup içinde Tiyatro,Stadium,Hamam,dehliz gibi antik yapı kalıntıları saptanmıştır.
Ancak bu antik yapılar yerleşmenin altında kalmış,kıyı kenti olduğu için de varolan işlenmiş taşlar denizden başka yapılara malzeme olması için taşınmıştır.
1958 kışında Çandarlı'da bir arkaik KUROS heykeli bulunmuştur.Prof.Dr.Ekrem AKURGAL'da 1959'da kazılara başlamıştır.
KUROS heykeli köylüler tarafından küpler arasında yere yatık olarak bulunmuştur.Bu ilginç heykel bugün Bergama müzesindedir....


ÇANDARLI/PİTANE'de Nekropolde (eskiçağ mezarlığı)1960 yılında Arkeoloji Profesörü SN. Ekrem AKURGAL bir kazı yaptı.
Aşağıda Eskiçağda EGE ve İZMİR adlı Yaşar Vakfı Yayınlarından çıkan kitabında Sn.AKURGAL'ın buluntularla ilgili yazdıkları:
Pitane'de (Çandarlı)1960 tarihinde ortaya çıkan bir arkaik heykel nedeni ile gittiğimde kentin berzahında güzel oryantalizan vazolar içeren birantik mezarlığın bulunduğunu görerek hemen kazı yapmaya karar verdim.1965 yılına değin süren bu kazıyı o sırada asistan olan Cevdet BAYBURTLUOĞLU ve Ümit SERDAROĞLU ile yürüttüm.Çalışmalara arkeoloji öğrencileri olan Güven BAKIR,Tomris BAKIR ve Brigitte Schauenberg-Frier de başarı ile katıldılar.
Hergün bir kaç düzine vazo ve birçok küçük buluntu veren bu nekropolis şimdiye değin Anadolu'da ortaya çıkarılmış en zengin Eskiçağ mezarlığıdır.İstanbul Arkeoloji Müzesinde büyük salonda ,birkaç odada Çandarlı eserleri sergilendiği gibi,depolar da yine bizim kazıdan gelme eserlerle doludur.İzmir Arkeoloji müzesinde de Çandarlı eserleri sayı bakımından ön sırada yer alır.Bir vitrin dolusu Çandarlı eseri de Bergama müzesinde sergilenmektedir.
Pitane'de gün ışığına çıkan eserler genellikle MÖ.(625,500)tarihlerinde üretilmişlerdir.Chios türü Oryantalizan vazolarla taşra ürünü eserler büyük önem taşırlar.Ayrıca bir Myken vazosu da Osman Hamdi Bey tarafından ele geçirilmiştir. Tiyatro kıstağı önceleri görünüyordu, ancak bu muheşem sit, ne hikmetse imara açıldı ve tiyatronunun yerinde şimdi bir apartman yükseliyor.
İşte PİTANE NEKROPOLÜ'nde 60lı yıllarda çekilmiş fotoğraflar...
Not:Bugün bu nekropol alanını bulmak kolay değildir.Üzeri kapatılmış haldedir,ilgisizlik bir tarafa vatandaşların bir çoğunun burada böyle bir nekropol olduğundan bile haberi yoktur.
Bu örneklerle ne yazık ki gittiğimiz birçok antik yerleşimde karşılaşmakta,kelimenin tam anlamıyla kendi kültürel değerlerimize olan bu ilgisizlik yüzünden kahrolmaktayız........
Aşağıda Pitane surlarının bugünkü durumlarıyla ilgili, antik liman kalıntısını görüyorsunuz. Geniş toprak renkli deniz kenarında bulunan arsa PİTANE Antik kentinin Stadyumunun bulunduğu alandır. Bu alanda bilimsel bir kazı yapılmamıştır.
Kaynak:Eskiçağda EGE ve İZMİR-Ord.Prof.Dr.Ekrem AKURGAL-Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı yayınları-1993
Çandarlı'nın Öyküsü: EYÜP ERİŞ-Çandarlı Belediyesinin bir hizmeti- 1991
Aiolis: Bilge UMAR- İnkilap yayınları
Pitane buluntusu bir sütun gövdesi Çandarlı limanında gırgırlara iskele babalığı yapıyor.

Aşağıda Antik harita,sahildeki Sur kalıntıları, antik liman ve İki fotoğrafta toprak arsada görülen stadyum yeri. Antik Kane/Karadağ'ın yanında harika denizi ile bir cennettir Çandarlı.
Eski liman

 Rum Hamamı

Hamamın  Soğukluk bölümü

 Hamamın sıcaklık bölümü

 Nekropolden bir mezar

Prof. Dr. Ekrem AKURGAL'ın açtığı nekropol kalıntıları, şimdi ara ki bulasın.

Aiolis ve Elaitikos Kolpos (Çandarlı Körfezi

Temnos Antik Kenti Tiyatrosu,Theatre /Görece, Menemen

Antik Aiolis bölgesinden TEMNOS antik kentine daha önce değinmiştik. Henüz kazı yapılmayan ören yerinde defineciler 6-7 metre derinliklere ulaşan dev, derin çukurlar açmışlardır. Akropol'ün kuzey yamacında, tiyatroya ait kalıntılar bulunmaktadır. Yapının oldukça küçük bir bölümü korunmuş olmasına karşın, caveanın oturma sıraları yer yer görülebilmekte ve sahne binasının temelleri anlaşılabilmektedir. Burada, birinin üzerinde, kime ithaf edildiğini belirten yazıtlar olan, Geç Helenistik Döneme ait iki heykel kaidesi bulunmuştur.
Tiyatro yapısı meşe ağaçlarıyla kaplı. Kavea taşlarının çoğu orkestra çukuruna yuvarlanmış durumda. Tiyatro koyağı belli. Erken örneklerden. Oturma basamakları kenarlarındaki süslemeli motifler Ildırı'daki ERYTHRAİ antik kentindeki tiyatroya çok benzemekte. Temnos ve Erythrai tiyatrolarını aynı mimar ve mühendis ekibin yaptığı söylenebilir. İzleyici koyağı yamaca yaslanmış durumda. Sahne binasının ön cephesinin sütunlarla çevrelendiği belli oluyor. Tiyatro bilimsel kazı yapılmayı beklemekte. Değerli Araştırmacı Yük. İnşaat Mühendisi Yaşar Yılmaz Anadolu Antik Tiyatroları adlı güzel inceleme kitabında Temnos Tiyatrosunun yaklaşık 2800 kişilik olduğunu söylemekte.