Astepe ve Karamanlı mevkilerinde Romalılar ve Bizanslılar”a ait hassas oyulmuş taş yapılar ve mezarlar,ayrıca Gelenbe çevresinde tarihi mezarlar bulunmaktadır.
XIII. Yüzyıl Bizans Devri piskoposluk listelerinden birinde “Stratonikeia veya Kalandos” şeklinde bir ifadenin geçmesi, Ramsay gibi bazı bilim adamlarının bir Helenistik Devir ve Roma Dönemi kenti olan Stratonikeia ile bir Bizans yerleşimi olan Kalandos”un Siledik”te yer aldıklarını düşünmelerine neden olmuştur.Ancak Prof.L.Robert ve onu izleyen birçok tarihi coğrafya araştırmacısı,bir Bizans yerleşimi olan Kalandos”u bugünkü Gelenbe”de lokalize etmektedir.Nitekim Gelenbe”de bu düşünceyi destekleyen bir yerleşim ve bazı Bizans yazıtları ele geçmiştir.Anlaşılan,Stratonikeia ile Kalandos Bizans devrinde aynı piskoposluğa bağlı bulunmaktaydılar.Kalandos adının -nd ile biten bir gövdeye sahip olması,buranın Hititlere kadar gerilere giden çok eski bir yerleşim yeri olduğunu düşündürmektedir.Kalandos adının daha geç devir kayıtlarında Kalamos “Kamış” şeklinde anılması,bu yer adının Grekçeleştirildiğini düşündürmektedir. Kalanda,Balıkesir,Akhisar arasındaki Gelenbe”nin bulunduğu yerde idi. Kalanda ismi Umar'a göre Kala-Wanda yani kıyısı olan anlamına gelmekte. Bilge Umar; kıyı yerleşimin Bakırçay/Kaikos 'ta kıyısı olmasıyla bağlantısını kuruyor.İmparator Friedrich Barbarossa komutasındaki Haçlı Ordusu 1190”da buradan geçerek Thyateira”ya/Akhisar'a doğru ilerlemiştir. Bizans İmparatorluğu Döneminde,692”de piskoposluk merkezi olmuştur. Arkeoloji kazıları yapılmadığından,toprak üzerinde de buluntu ve kalıntılara rastlanmamış olup,tarihi ile ilgili bilgilerimiz yetersizdir.
Yortan köyü, şimdi Bostancı adını taşıyor ve Manisa ilinin Kırkağaç ilçesi Gelenbe bucagına bağlı bulunuyor; köy, Gelenbenin 7 km. güneyindedir.1900 ve 1901 yıllarında yapılan sözde bilimsel kazılarla, sonrada yürütülen kaçak kazılarla talan edilen eski tunç çağı mezarlıgıdır. Alışılagelen Yortan mezarlıgı deyimine ragmen, orada gerçek bir höyük vardır. Höyügün yakınlarındaki, Phrgy uygarlıgı ile daha sonrasından kalma, kaya mezarı, zemin kayası traşlanması ile düzeltilmiş tapkı alanı, höyük üzerinde 1980 lerde bir iki köy evi yapılmış olmakla birlikte, görünür hiçbir tarihsel yapı kalıntısı, hatta izi yoktur. Buna karşılık, yüzeyde bile, İÖ 3. binyılın, elde yapılmış kaba keramiginin parçaları, hayli bol sayıda görünür. Höyükte, 1900-1901 yılında yapılan kazıda dahi yapı izine raslanmaması, orası sadece bir nekropolis alanı oldugu için degil, yerleşim birimindeki evlerin yapı malzemesi olarak yalnız kerpic ve . agaç kullanılmasından ve bu tür malzemenin birkaç yüzyılda topraga dönüşüp höyük biçiminde yıgılmasından dolayı idi. Gerçekten, höyük topragı alüvyon topragı gibi incecik yapıda ve akışkandır; oysa çevredeki topragın yapısı böyle degildir. Yortan höyügünün mezarlıgı, çogunlugu yurt dışına kaçırılmış pek çok buluntu vermiştir. Ancak 1900-1901 kazısı buluntularının kayda geçirilmesine karşılık, daha sonraki kazılar kacak yapıldıgından, üstelik aynı kültüre ama aslında o yörede degişik buluntu yerlerinden çıkartılan ve çogunlugu şimdi nereden çıktıgı saptanamayanbu gibi keramik öte berinin tümüne birden yortan kapları deniyor. deyimin bu geniş anlamı ile, çıkarılan yortan kaplarının bir haylisi yabancı müzelerin, Türk ya da yabancı derleme meraklılarının, antikacılarınelinde ise . de, müzelerimizin malvarlıgına gecebilenler oldukca bol sayıdadır. bu arada Manisa arkeoloji müzesinde Yortan kaplarının zengin bir derlemesi vardır. Yortan mezarlıgındaki sözde bilimsel kazıyı, Osmanlı hizmetindeki bir mühendis olan Paul Gaudin 1900 ve 1901 kazılarını yürütmüştü. Kazı ve sonucları hakkunda tam bir rapor hiçbir zaman hazırlanmadı sadece 1901de Academie des Inscriptions et Belles-Lettres üyelerine buluntulardan bazıları gösterildi ve kısa bir bildiri sunuldu. Fakat, bilimsel bir rapor hazırlanmamış olması nedeniyle, bilim dünyası buluntuların önemini anlayamadı. Buluntu alanının stratigrafisi (kalıntı tabakalarının çizimle belirtilmesi) üzerine, hatta Yortan halkının ölüleri gömme tarzı üzerine bilgi edinilmedigi gibi yortanın nerede oldugu bile belirsiz kaldı. Üstelik, o zamanın . olanak ve gelenegini izleyerek Gaudin de kazı buluntularını Türkiye dışına çıkarmış, bunları Avrupa’nın birçok müzesi almıştı; bu dagılmış buluntuların hepsine ulaşıp onlar üzerinde çalışma yapmak pek zorlaşmıştı.
