Ödemiş'teki Antik Yerleşimler

Geç kalkolitik çağda başlayan bir yerleşim tarihi. Kaystros/Küçük Menderes havzasındaki en eski yerleşimler ve höyükler oldukça yoğun. Kaystros vadisinde saptanan elliye yakın yerleşimin 14ü Ödemiş ilçe sınırlarında.
Kaystros havzasının orta kısımlarında Kaystros'lular, doğu kısmında ise Kilbos'lular Hellenistik döneme kadar dağınık durumdaki köy toplulukları olarak yaşıyorlardı. Ödemiş Müzesinde özellikle seramik eserler sergileniyor, yukarıdaki fotoğraflarda HYPAİPA'dan belge niteliğindeki fotograflar,
Ödemiş Antik yerleşimleri
HYPAİPA: Kuzeyde, Tapay, Datbey, Günlüce. Kaystros'luların kentlerinden, kalıntılar alanı yoğun.
DİOSHİERON/PYRGİON: Birgi,eski ilkçağ kentinin üzerinde yeni yerleşim olmasına karşın, bölgenin en gezilebilir, en etkileyici eskiçağ yerleşimi, Evler muhteşem.
NEİKAİA:Ayasurat/Türkönü Kilbos kenti.Caracalla döneminde sikke basmış.
KOLOE: Kiraz, Kilbos kenti
GEVELE Köyündeki antik yerleşim, Kiraz ovasının güneydoğusunda
PALAİAPOLİS: Balyambolu, Beydağ. Kilbos yerleşimi, hiç sikke basamamışlar.
DİGDA: Adagide, Ovakent, önemli kalıntılar barındıran bir antik yerleşim ve çok güzel bir köy.
DİGİNDA: Kayacık asar, K.Buresch, Elbi altından Tmolos'u (Bozdağ) aşan ve Philadelpheia'ya (Alaşehir) giden yol üzerindeki Kayacık Asar'da bulduğu bir yazıtta adı geçen Zeus'un sıfatı "Digindenos"tan hareket ederek Diginda isimli bir kentten bahsetmekte.
Diğer kentler;
KİNAMOURA/KİNAOURA: Tire Kiraz arası bir yazıtta adı geçtiği için oradaki varlığı öğrenilen, ancatk tam yeri saptanamayan köy.
KLEİMAKA:?
DAREDDA: Elbi
EUEDSA: Dioshieron ile Koloe arasında
TİTEİPHYTA: Fata, Ödemiş
TİTAKAZA:Mastaura ve Brioula arasında yer alan Anineta'nın komşusu
TARİGYA/TARGYA: Çavuş Dağında, Akpınar Köyü yakınında
POTAMİA: Bademli
PENTAKOME:Mendegüme
TORRHEBİA: Gölcük
BAZDEKOME: Yolüstü
MEDEKSİS : Ortaköy
ADAKOME: Adagüme, Konaklı
NEA AULE: Avulcuk
MESOMOLİTAİ: Aulio Kome, Lütbey, Çamyayla


Yararlanılan kaynaklar:
Ödemiş buluntusu Hellenistik ve Roma dönemine ait seramikler: Prof. Dr. Binnur GÜRLER-Türk Arkeoloji ve Etnoğrafya dergisi
http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=16248328

Titre du document / Document title
Kaystros (Küçük Menderes) ovasinda yeni bir antik yer/birgi yakinindaki haci hasanlar köyü ve buluntulari = New antique site found in the Kaystros (Minor Meander) plain/ Haci Hasanlar Village near Birgi and findings
Auteur(s) / Author(s)
GüRLER Binnur ;
Résumé / Abstract
Three ceramic and five glass objects found on 25 August 1981 on land belonging to Mustafa Girgin in Haci Hasanlar, a village located five kilometers to the north-east of the town of Birgi in the county of Ödemiş and province of Izmir, that were then delivered over to the Ödemiş Gendarmes, are being safeguarded since in the Tire Museum. These eight objects were dated by comparing them with parallel examples of firm date and were found to date from between the end of the 3rd century BC and the 4th century AD. It appears strongly certain that these were grave offerings. For this reason, the data at hand is evidence that this necropolis in the village of Haci Hasan in Ödemiş's region of Birge, the site from which they were excavated, was in use at least from the end of the 3rd century BC to the 4th century AD. We must next search for the related settlement to this site in the nearby environs. It is known that there certain antique settlements in the area: Dioshieron in the south west of the Haci Hasanlar Village, Koloe (Kiraz) at the south east, Daredda (near Elbi) and Tarigya/Targya (near Akpinar Village in Çavuşdaği), Diginda (Kayacik Asar) and Euadsa (between Dioshieron and Koloe). There are no written documents relating Haci Hasanlar Village and/or its near environs to any of the aforementioned sites. All the same, these rich findings are evidence of the archeological importance and richness of the necropolis area and/or the existence of a settlement in the region.

http://books.google.com.tr/books?id=x_FHmc_E2uQC&pg=PA845&lpg=PA845&dq=Diginda+kayacık+asar&source=bl&ots=Sc14AXRD9c&sig=k78BfejLbGvVvrVWfVJ8qC5AZfA&hl=tr&ei=5FosTIfBKovy0gTHoIm3CQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CBsQ6AEwAQ#v=onepage&q&f=false

Birgi, Pyrgion/ Dioshieron-Ödemiş

Birgi'nin eski adı PYRGİON'du. Beylikler döneminde (14.yy)Aydın Oğullarının devlet merkezi işlevinde bulunmuş kentçiklerden biriydi. Altın çağını o dönemde yaşamıştır.O çağda Birgi'yi gezen İbni Batuta'nın anlattıkları,okunmaya değer. Birgi tarihçesinin ilkçağa uzandığını kentçiğin o zaman DİOS HİERON (Zeus tapınağı yeri)diye anıldığını biliyoruz. Kentçik ,o çağda para da basmıştır. British museumdaki Dios Hieron paraları üzerinde,tapınak içinde taht üzerine oturmuş Zeus kabartması vardır.Bu tanrı eski Anadolu baş tanrısı TARKHUN/SANDA/ADRA/ATTA olsa gerektir. ilkçağ yapılarının mermer taşları ortaçağ yapılarında özellikle Aydın Oğlu Memet Bey'in türbesinin yapımında,bol sayıda kullanılmıştır. Birgi isminde ise hiç kuşkusuz uç,hisar ismi Luvi kökenli Anadolu sesleri hissedilmekte, tıpkı Bergama, Burgaz/Pyrgos, Prrias/Rumelihisarı, Bergaz, Perge/Aksu,Bargylia gibi isimlerle adaşlığı tartışılmaz.
Kaynak:LYDİA-Prof.Dr.Bilge UMAR

Kasaba içinde ,çeşme yalağı olarak kullanılmış bir Roma çağı lahdinin eski bir fotoğrafı;

Tire ve çevresindeki antik yerleşimler

TİRE ve çevresindeki antik yerleşimler, kalıntılar: Bugün Tire ilçesinin kapladığı alan Lydia bölgesine ait antikçağın önemli bir güzergahını içermektedir. Efes ile Sardes arasındaki yol bu topraklardan geçmekteydi.
Tire merkezdeki Doğanbey, Karakadı Mecdettin (Avlu revakında),Mehmetbey camilerinde kullanılmış olan devşirme sütun başlıkları ile Doğanbey'de antik yapılarda toplanmış olan kesme taş ve iri mermer parçalarının varlığı,ilçenin merkezinde görülebilen unsurlardır.
BOUKOLİON
THYEİRA
ALMOURA
APATEİRA
DİDEİPHYTA
ALKEANA(PALKEA,ALKEA)
KAİRA(KAİRE)
SALİNDA
SAUENDA
TEİRA KATOİKİA
BARETTA
KOTHEİRA
PENTAKOMA
Bunlar az da olsa antik kaynakların bahsettiği ve epigrafik malzemeler yoluyla haklarında az bilgiye sahip olduğumuz küçük yerleşimlerin bugün ilçe sınırları içersinde kalan örnekleridir.
BOUKOLİON'un yeri Tire civarında Ali Paşa çiftliğinde olduğu düşünülmektedir. THYAİRA veya THYEİRA şeklindeki yerleşim adının bugünkü TİRE'nin antik adı olduğu ileri sürülmektedir. ALMOURA Kaistros vadisinde, Tire'nin kuzeybatısında Eskioba köyündedir. Ve ilginç kalıntıları olan bir Lydia kentidir. APATEİRA adlı yerleşimin , Mesogis'in(Aydın Dağları)kuzey eteğinde olduğu Zgusta tarafından belirtilmiştir.DİDEİPHYTA'nın,Tire Kireli'de bir yazıtta adı geçmektedir.KAİRA 'nın Tire'nin doğusunda, ALKEA/ALKEANA ise Kürdeli köyüne lokalize edilmiştir.
Tire civarında yer aldığı düşünülen yerleşim ise SALİNDA 'dır.Tire'nin doğusunda Yiğenli Köyü camii duvarında kullanılmış olan bir yazıt ile varlığı bilinmekte olan SAUENDA'nın yeri yazıtın buluntu bölgesi olarak belirtilmiştir. Yiğenli köyü Tire ile Ödemiş arasında, Tire'ye 16 km. uzaklığındadır. Antik bir yerleşimin bulunduğu tepenin yamacına kurulan köy 140 haneli ve 680 nüfusludur.Yiğenli köyü Camii'nin yapımında antik devşirme malzemeler kullanılmıştır. Bu malzemeler arasında yukarıda sözü edilen yazıt da vardır. Yine Tire civarına lokalize edilen bir diğer yer ise TEİRA'dır.PENTAKOMA'nın adı ise Tire'nin doğusunda Peşrefli köyünde bulunan bir mezar yazıtında geçmektedir. Ancak bununbir yerleşim yeri adı mı yoksa yazıtta adı geçen diğer beş köyün oluşturduğu bir birlik mi olduğu kesin değildir. METROPOLİS ve MAGNESİA arasında yer aldığı düşünülen BARETTA ve Tire'nin doğusunde yer alan Peşrefli köyünde bulunan bir mezar yazıtında adı geçen KOTHEİRA ise küçük yerleşimlerdir.
Adları bilinen bu küçük yerleşimlerin dışında; Büyükkale, Hasançavuşlar, Ayaklıkırı, Yeniçiftlik,Eskioba (DARMARA), Çayırlı, Hisarlık, Uzgur, Doyranlı, Işıklı, Kahrat, Gökçen,Turgutlu ve Çobanköy köylerinde bulunmuş Hellenistik ve özellikle Roma dönemine ait seramikler, Roma dönemi camları bugün Tire müzesinde korunmaktadır. Tire ile Selçuk arasında bir dağ köyü olan Hisarlık Köyü'nün bulunduğu alan da eski bir yerleşim yeridir.Köyün yakınındaki tepede köylülerin asar dediği bir antik yerleşim vardır
Özellikle sayın Binnur GÜRLER'in yazısının bütününü tüm arkeoloji ve sanat tarihi meraklılarına öneririz.Bilge UMAR'ın LYDİA kitabı ise bölgeyi en güzel anlatan yapıtlardan.A yrıca Prof.Dr.RECEP MERİÇ'in yörede çok önemli araştırmaları vardır. Kültür Bakanlığının Araştırma Sonuçları ve Kazı Raporlarından bu makaleleri bulabiliriz...
Kaynaklar:
Türk Arkeoloji ve Etnoğrafya dergisi,2004 sayı:4 Tire'nin bazı köylerinden Roma dönemi Seramikleri BİNNUR GÜRLER
LYDİA:BİLGE UMAR-iİnkilap yay.

Eski Küçükyalı'dan bugüne

Klazomenai Antik Kenti, Karantina adası, Urla

Ege Üniversitesi tarafından Prof. Dr. Güven Bakır başkanlığında Klazomenai kazısı ve Ankara Üniversitesi tarafından Prof.Dr. Hayat Erkanal başkanlığında yürütülen Limantepe kazısı; Urla'da yaşamış birden fazla uygarlığın üzerindeki bilinmezliği silmeye çalışıyor.



DÜNYANIN MİRASI
Urla'nın İskele mahallesine hangi yönden girersek girelim, sağlı sollu arkeolojik kalıntılarla karşılaşıyoruz. Ada yolunu biraz geçtiğimizde Ankara Üniversitesi'nin yürüttüğü Limantepe kazı alanında prehistorik (M.Ö. 3000-5000) çağlardan başlayan yolculuğumuz, giderek İskele Telekom'un karşılarında M.Ö. 400 'lü yıllara varıyor. Aslında kazı isimleri farklı olsa da bölgedeki yerleşimin adı Klazomenai. Antik İonya'nın Ege kıyılarındaki önemli bir ülkesi... Limantepe'de bulunan prehistorik katmanların sınırları henüz bilinmiyor ve İon yerleşiminin İskele'de yaklaşık 2 km çapındaki bir dairenin içinde olduğu tahmin ediliyor. Bu tahminlere ait en önemli bulgu da Zeytinyağı işliğinin hemen önlerindeki kent kapısı. Prof. Dr. Güven Bakır, bulunan kent kapısının, Klazomenai kentinin nerede başladığıyla ve kentin yönüyle ilgili fikir vermesi açısından önemli olduğunu söylüyor. Bakır: "Zeytinyağı işliği, demir ve seramik atölyelerinin bulunduğu bölümün kentin sanayi bölgesi olduğunu görüyoruz. Çeşitli atık ve gürültü kirliliği yaratan bu işletmelerin kent içine değil de, surların dışında, ayrı bir noktada toplanmış olması, burada yaşamış uygarlıklara bizde daha fazla hayranlık uyandırdı." diyor.



ANTİK YERLEŞİMİN YÜZDE 99'U TOPRAK ALTINDA
Her yıl kazı sezonlarında yapılan çalışmalara rağmen, ortaya çıkarılmış kalıntıların dışında kentin büyük bir bölümü toprak altında bulunuyor. Hatta sadece toprak altı değil, su altı araştırmaları sonucunda şehrin bir bölümünün suyla kaplandığı da tespit edildi. Prof. Dr. Güven Bakır, İskele'deki mevcut mendirekten Limantepe burnuna kadar olan bölümün geçmişte anakaraya dahil olduğunu, bilinmeyen bir tarihte meydana gelmiş fay çöküntüsü nedeniyle sular altında kalmış olabileceğini belirtiyor. Kazı çalışmalarında büyük kaya bloklarının deniz yönüne yatıp önemli bir toprak hareketinin izlerini taşıyor olması, bu teoriyi destekleyen önemli bulgulardan birisi.





TARİHSEL SORUMLULUK
"Klazomenai antik kenti üzerinde yaşayan insanların olduğu kadar tüm dünyanın da ortak bir mirası. Bizden keşif ve saygı bekleyen büyük bir uygarlığın yükünü omuzlarımızda hissediyoruz. Şairi ile, edebiyatçısı, felsefecisi, sanayicisi, balıkcısı ile; kent yaşamı, kültürü ile, dünya tarihine damga vurmuş bu uygarlığı ortaya çıkarıp ölümsüzleştirmek bizim en önemli sorumluluğumuz. "
Böyle söylüyor Güven Bakır ve ekliyor: "Arkeolojik çalışmalar birden fazla neslin birbirini takip eden programlarıyla bir sonuca ulaşır. Bir çok arkeolog bu uğurda ömrünü harcamıştır. Bizden sonraki nesillerin, şu an bu dünya mirasının üzerinde yaşayan herkesin tarihe gösterdiği ilgi ve sorumluluğu saygıyla anmasını istiyoruz. Devlet kademelerinden, sıradan vatandaşa kadar hissedilecek bu bilinç, bizi dünya önünde de, torunlarımız karşısında da mahcup etmeyecek. "
Kaynak ve konuyla ilgili siteler:
www.klazomeniaka.com



Prof. Dr Güven Bakır'a bilgiler, Değerli Nejdet Düzen'e ve Cüneyt'e (Cunyor)güzel fotoğrafları için çok teşekkürler.


Birinci fotoğraf Klazomenai antik kentinin bir zamanlar tiyatrosunun bulunduğu Karantina Adasındaki sırt, koyak.