Harpasa Antik Kenti Arpaz/Aydın

Harpasa/Arpasa/Arpaz antik kenti
Arpaz/Esenköy :  Nazilli'den Bozdoğan'a giderken yolun solunda kalan ilk benzin İstasyonunun tam karşısındaki toprak yola giriniz ve bir - iki kilometre ilerleyiniz, Beyler Konağı ve Arpaz tam karşınıza çıkacak.
Nazilli ' ye  13 km  .   uzaklıkta olup   Hisar tepesi  adı verilen  tepenin eteğinde  kuzeyden  güneye   uzanmış   bir  köyüdür. 3 mahallesi (Cedit, Ahlan, Çarşı) vardır. En gelişmiş mahallesi okulun sağlık ocağının muhtarlığın köy konağının bulunduğu köyün girişi olan Cedit 'tir. Verimli ovaların olmasının yanı sıra orman yönünden fakir bir köydür. Köyümüzün güneyinde Beyerli Köyü, kuzeyinde Hamidiye Köyü, güney doğusunda Uzunçam Köyü, kuzey doğusunda Toygar Köyü bulunmaktadır.
Nazilli'ye bağlı Esenköy'de bulunan yapı grubu, bir Karia kenti olan Harpasa Kalesi'nin eteklerinde kurulmuştur. Akçay'a kadar uzanan ekili araziyi kapsamı içine alan büyük çiftlik işletmesinin sahibi, Arpaz beyleri tarafından 19.yüzyıl başlarında inşa ettirilmiştir. Burası bir bey konağı, güvenlik kulesi, ambar, ahırları ve müştemilatı ile bir şatoyu andırır. Kule, Arpazlı Hacı Hasan Bey'in, II Mahmut zamanında Rodos' tan getirdiği ustalara yaptırmıştır.
HARPASA ANTİK KENTİ:
Uzunca bir süredir ARPAZ'da ARPASA antik kentinin kazı çalışmaları da devam etmekte.Yakınındaki ORTHOSİA(DONDURAN)antik kenti ile birlikte araştırılan ARPAZ  , ikisi de antik KARİA bölgesi kentlerinden.Antik MAİANDROS(MENDERES)nehrinin iç kıvrımlarındaki kentlerin bulunduğu yöre tam bir arkeoloji cenneti.Yakınlarda NYSA,AKHARAKA,MASTAURA ve TRALLEİS,biraz batıda ise EUHİPPE,KOSKİNİA gibi yine Menderes yakınında kurulmuş Karia yerleşimleri var.
ARPASA ismi Luvi dilinde ARPA(A)SSA ögelerinden oluşmuş AKARSU KENTİ anlamına geliyor.Anadoludaki diğer ARPAÇAY isminin adaşı yani..Ayrıca ARPASA'daki BEYLER konağı denen Şato görünümlü savunma kulesi de çok güzel bir yapı.19.YY,.DA arkasındaki ahşap konağın sakinlerini korumak amacıyla Rodoslu taş ustalarına yaptırılmış.
Ayrıca içinde antik tiyatro da olmak kaydıyla ARPASA ve ORTHOSİA kazılarında çok önemli sonuçlar alınıyor.Harpasa vadiden akan Akçay'a adını vermiştir. Bu çayın adı ARPASOS/HARPASOS'tur. Kentin surlarının bir bölümü M.Ö 6. yy. dan kalma. Osmanlı döneminde Arpaz köyünde oturan toprak
ağasına karşı ATÇALI MEHMET EFE'nin 1829daki isyanı hep söylenir durur yıllardır. 1911de aynı toprak ağası olan aileye karşı bu kez de ÇAKICI MEHMET EFE'nin başkaldırısı antik dönem örgütlenmesine benzer EFE geleneğinin bir eylemi olarak görülmekte.
HARPASA Tiyatrosu tepede, eski kent surunun dış kısmında. Köye bakan yamaçta yer alıyor. Köyün su deposu da tiyatronun daire şeklindeki tiyatro orkestrasında bulunuyor. Tiyatro basamaklarının birkaç sırası belirgin. 2500 kişilik bir kapasitesi var.


Bazı o güzel fotograflar için Karia'da yaşayan Sevgili Arkadaşım CELAL ERCİYES'e çok teşekkür ederim.
KAYNAK:KARİA-Bilge UMAR İnkilab yayınları.
ANADOLU'NUN TARİHSEL COĞRAFYASI-Veli SEVİN TTK Yay.
ANADOLU ANTİK TİYATROLARI- Yaşar YILMAZ - YEM yay.