5 Eylül 2010 Pazar
Laodikeia-Goncalı-Denizli,2010-1
LAODİKEİA Antik kenti/DENİZLİ/GONCALI
Denizli ilimizin 6km. doğusunda,Eskihisar,Goncalı,Bozburun köy sınırları içinde kalan,antik çağdaki ismi LYKOS(ÇÜRÜKSU)Vadisinin en önemli antik kenti LAODİKEİA gün yüzüne çıkıyor.
Pamukkale Üniversitesinden Doç.Dr.CELAL ŞİMŞEK Başkanlığındaki ekibin bilimsel kazıları Denizli'de sürüyor.
Denizli ilinin 6 km. doğusunda, Eskihisar, Goncalı, Bozburun köyleri sınırları içinde kalan, Lykos (Çürüksu) Vadisi'nin en önemli ve büyük antik kenti Laodikeia, Seleukoslar (Suriye) Kralı, II. Antiokhos arafından eşi Kraliçe Laodike adına M.Ö. 3. yüzyılın ortalarında kurulmuştur.
Söylenceye göre kral bir Apollon sözcüsünün yardımıyla baş tanrı Zeus’un öğüdünü duyup, eşi adına bir kent kurmaya karar vermiştir. Bu durumda kentin kuruluş tarihi II. Antiokhos'un tahta geçtiği M.Ö. 261 ile Laodike'den boşandığı M.Ö. 253 yılları arasında gerçekleşmiş olmalıdır.
Bir başka anlatıma göre; Seleukoslar kralı I. Antiokhos rüyasında annesi, kız kardeşi ve eşi olarak tanımladığı üç güzel kadın görmüş, her üç kadın da kraldan kendileri için Karia'da birer kent kurmasını istemişler, bunun üzerine kral I. Antiokhos'ta karısı ve annesi için Nysa (Sultanhisar) ve Antiokheia (Başaran Köyü-Karacasu) kentlerini, kız kardeşi Laodike için de Laodikiea antik kentini kurmuştur. Ancak antik kaynakların kral I. Antiokhos ve kız kardeşi Laodikie'nin adından hiç söz etmemesi, kentin kral II. Antiokhos tarafından karısı güzel Kraliçe Laodike adına kurulduğunu göstermektedir. Kazı ekibince, Antik Kent'in batısında yapılan yüzey araştırmalarında Klasik Döneme kadar inen seramiklerin bulunması kuruluşun daha da eskiye gittiğini göstermektedir.
Antik yazar Plinius'a (NH. V. 105) göre, antik kentin yerleşim alanının bulunduğu yerde önce Diospolis ve sonra Rhoas adlarını taşıyan bir köyün kurulu olduğu belirtilir. Zeus kenti anlamına gelen bu ilk ad, burada çok eski ve köklü bir kutsal yerin varlığına işaret etmektedir. Zeus daha sonra, Laodikeia'nın en önde gelen kurucu ve baş tanrısı olarak saygı görmüştür. Antik kentte bir İsis Rahibesi heykelinin bulunması, burada İsis tapınağının varlığına işaret etmektedir. Mısır kökenli olan İsis; toprağın, doğanın ve tabiatın canlanmasını, denizler ve yer altını sembolize eden tanrıçadır. Laodikeia’da olası bir İsis tapınağının yer almasını, antik kentin kurucularının Suriye kökenli olmasıyla açıklanabilir.
Laodikeia’nın yer aldığı Lykos Ovasına adını veren, Lykos (Çürüksu) nehri; Honaz (Kadmos) dağı eteklerinden doğarak Lykos (Çürüksu) Ovasının ortasından geçip, Sarayköy yakınında Büyük Menderes nehrine karışmaktadır. Ovayı güneyde Babadağ (Salbacos) dağ silsilesi, batıda ve kuzeyde Buldan ve Çökelez dağları, doğuda ise Honaz (Kadmos) dağı çevirmektedir. Antik coğrafyacı Strabon (XII / 8.16) Lykos (Çürüksu) nehrinin birçok yerde yeraltından aktığını, bunun sonucu da yer altında boşluklar meydana geldiğini anlatarak, bölgedeki depremlerin çokluğunu Lykos (Çürüksu) nehrinin meydana getirdiği yer altı boşluklarına bağlanmaktadır.
Lykos Vadisi; iklimin uygun, bölgenin verimliliği, İç (Afyon, Konya) ve Güney Anadolu’yu (Antalya, Burdur, Isparta) Batı Anadolu'ya bağlayan yolların kesişme noktasında olması nedeniyle Kalkolitik Dönemden (Bakır çağı M.Ö. 5500) itibaren insan yerleşmesine sahne olmuştur. Vadideki en eski yerleşmeler; Sarayköy yakınlarında Beylerbeyi Höyük, Kumkısık Höyük ve Kolossai (Honaz) Höyük tepesidir. Hellenistik Dönem yerleşmelerini ise; Laodikeia'nın güneyinde, Attuda (Sarayköy-Hisarköy), Trapezopolis (Babadağ-Bekirler köyü), Karura (Sarayköy-Tekkeköy), Menderes nehrinin batı yakasında Tripolis (Yenicekent), Laodikeia'nın kuzeyinde Hierapolis (Pamukkale), doğusunda Kolossai antik kentleri olarak sayabiliriz.
18.yy. sonunda G.Weber kent hakkında bilgi vermiş ve kentin ilk basit planını çizmiştir. Ch. Texier (1862, 1882) kent hakkında bilgiler vermiştir. 1883-1886 yıllarında bölgede araştırmalar yapan W. M. Ramsay'ın kent hakkındaki bilgileri daha ayrıntılıdır. 1961-1963 yıllarında Kanada Québec Laval Üniversitesi'nden Fransız arkeoloji heyeti, J. des Gagniers başkanlığında, çeşme yapısında kazılar yapmış ve bu yapıyı ayrıntılı olarak yayımlamışlardır. Daha sonraki yıllarda kent yapıları hakkında G. Bean bilgi vermiştir. D. Magie, E. Akurgal, H. Yıldız, H. Malay, T. Corsten, T. Drew-Bear, C. Şimşek gibi araştırmacılar kent hakkında bilgiler vermişlerdir. Suriye Caddesi'nde 1992 yılında Denizli Müze Müdürlüğü bir kazı yapmıştır. 1994-2000 yılları arasında İtalyan araştırmacı G. Traversari kentte, kısa dönemler halinde yüzey araştırmaları yapmış olup, bu araştırmalar özet olarak Kültür Bakanlığı’nın çıkarmakta olduğu, Araştırma Sonuçları Toplantısı (AST) Kitaplarında yayımlanmıştır. Ayrıca bir band halinde İtalya’da Laodiceia di Frigia, Venezia, 2000 adlı yayın yapılmıştır. 2002 yılında Denizli Müzesi ile birlikte yapılan kazı çalışmaları, 2003 yılından itibaren Pamukkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü ekiplerince Doç.Dr. Celal ŞİMŞEK’in başkanlığında sürdürülmektedir.
