Eski adları ‘Demonisos’ ‘Demonese’ ‘Halki’ ‘Khalki’ ‘Khalkitis’ ‘Khalkis’ olan Heybeliada vaktiyle Dimonisos adında biri tarafından çıkarılan ve işletilen bakır madenine ve işletmecinin adına atfen Dimonisos ve Yunanca bakır anlamına gelen Halkıs dan bozma olarak Halki Diye anıldğı söylenir. Türkler bu adaya heybe biçiminde iki tepeli bir ada görüntüsünde olduğundan Heybeliada adını vermişlerdir.
Khalkis/Halki isminin eski Anadolu Dillerindeki anlamına gelince; Türkiye'deki Tarihsel Adlar kİtabında Prof.Dr. Bilge Umar diyor ki; KALA SÖZCÜĞÜ: Luvi /Pelasgos dilinde Kala'nın "Kıyı"; buradan, keza"İskele" (Karşılığı Latince ve İtalyanca'da SCALA, Fransızca'da ESCALE)anlamına geldiği, KALUWA yani KAL(A)UWA'nın ise, genellikle -lık takısının karşılığı olan uwa takısının bu genel işlevine uygun yolda, İskele-lik, Kıyı yapısı anlamına geldiği kanısındayım.. Nitekim eski Hellen dilinde de Khele sözcüğü genellikle kanca biçimli nesneleri, bu arada mendirek'i , iskeleyi anlatmaktadır ve örneğin Tarih aktarıcılarından Xenophon'da (Anabasis, 7,17) Dalgakıran, mendirek anlamında kullanılmıştır.. Kısaca "KALA" sözcüğünün Kıyı anlamına geldiğini vurgulamakta, Prof.Dr.Umar... Benzer örnekler, Kalamaki (Kalkan), Kalamoi (Sisam'da bir kent), Kelenderis (Anamur, Silifke arasında bir antik kent, Kilndere), Kalanthia(Erdemli'de bir iskele köyü), Kalkhedon(Kadıköy), Khalke, Khalki, Khalkis(Ege denizinde bir ada, HEYBELİADA ve Ayvalık yakınında Çıplakada), Kalamış (Kurbağalıdere'nin yanındaki kıyı bölgesi), Gelemiş(Patara),Kalykandos(Göksu,Silifke), Klazomenai (Urla, Kilizman),Klaros(İzmir 'de, Ahmetbeyli'de Apollon Kutsal Alanının adı) gibi birçok örnek çoğaltılabilir...
Heybeliada/Khalki'den eski yer adları ve Türkçe isimleri:
Milo:Değirmen burnu ve değirmen kalıntısı
Kutrulomilo:Değirmen Tepesindeki Değirmen ve kalıntısı.Omikron: Ümit Tepesi çevresinde bulunan Değirmen Burnu turu ve piknik alanı.
Alonaki Elies:Rum Ruhban okulu'nun Büyükada'ya bakan yüzünün eteklerinde bulunan harman yeri ve zeytinlik
Yefiraki: Deniz Lisesi'nden Büyük Tur yoluna gidilirken karşılaşılan ilk köprücük
Platanas : Bu köprünün aşağısında deniz kenarındabulunan, askeri bölge içinde kalmış bir eski büyük bir Çınar ve sahili
Mihalako: Alman koyu, Burgazada yönü
Keramidona: Büyük Tur Yolunda, at ahırlarının bulunduğu yer.
Tis Phokeas: Günümüzdeki çöplüğün altında1950li yıllara kadar Akdeniz foklarına rastlanıılaan küçüük bir koy.
Kuçulopetra: Ayios Spirodonos Manastırı'nın altındaki sahilde, üzerine her zaman martıların toplandığı bir kayalık.
Pefkolimano: Çam Limanı.
Sofianos:Ada'nın doğusunda, Büyükada'ya bakan yönde güzel manzarası ile meşhur. Türkçe Şafak adıyla bilinen, şimdi Askeri bölgede kalan bir yer.
Eftadelfia: Rum mezarlığı'nın önündeki "Yedi Kardeşler" anlamına gelen bir yer.
Stavovoli: Kablo sahili, Burgazadası yönünde.
Galencadika: Çarşıda, Aya Nikolaos Kilisesi çevresinde yoksul halkın yaşadığı bölüm, Takunyalılar semti diye geçer.
Ambela: Bağlar, Camiinin arkasındaki yer.
Andriomahala/Andros'lular mahallesi:Ümit Sokak.
Epanomahala: Yukarı Mahalle, Tepe Mahallesi.
Glifa: Kuyu suyu, Rum ilkokulu'nun yanında.
Livadaki: Varlıklı köşklerin bulunduğu, Vapur iskelesinin karşısısındaki kısa yokuşta, Vadicik. Bugünkü Lozan Zaferi Caddesi.
Papadomahala: Livadaki'nin arkasında Papaz Mahallesi
Sahildeki Gazinolar:
Debarcedere
Çıkayimi
Anastaki
Papakalu
Kaynaklar: Türkiye'deki Tarihsel Adlar: Bilge Umar- İnkilap yayınları
Halki'den Heybeli'ye:Orhan Türker, Sel Yayıncılık
Prens Adaları:Gustave Schlumberger, Çevirin:Haluk Çağlayaner-İletişim yayınları
Yeni yazılar Heybeliada'daki eski semt yer adları, mahalle isimleri,eskiçağ tarihi ile ilgili bilgiler ve aşağıdaki fotoğraflarla ilgili bilgiler hazırlanmaktadır ve çok yakında eklenecektir.
Heybeliada'daki tarihi yapılar
Rum ilkokulu
Heybeliada Rum Ticaret okulu
Heybeliada Rum Ruhban Okulu
Rum Kız yetimhanesi
Aya Triada Kilisesi
Hristos Kilisesi
Ayios Yeorgios Krimnu (Uçurum) Manastırı
Ayios Spiridonos Kilisesi/Terk-i Dünya Manastırı
Ayios Nikolaos Kilisesi
Profiti İlias Mezarlık Klisesi
Osios Akepsima Manastırı
Panayia Kamariotisa Kilisesi
Ayios İoannis Prodromos Kilisesi
Kangelaris Ailesinin Anıtsal Mezarı/Süslü Mezar
Ayia Efimia Ayazması
Ayios Nikitas Ayazması
Ayia Paraskevi Ayazması
Bahriye Mektebi Camisi
Heybeliada Camisi
Beth Yaakov Sinagogu
Eski Fotografların çoğu Sayın LEONİDAS MİKROPOULOS'un albümünden alınmıştır. Kendisine çok teşekkür ederiz.
KUTRULOMİLO/DEĞİRMEN TEPESİ'NDEKİ DEĞİRMEN KALINTISI
